Πριν από λίγες μέρες, η NASA ανακοίνωσε τον εντοπισμό επτά μικρών εξωπλανητών με μεγάλες
ομοιότητες με τη Γη, γύρω από ένα σχετικά κοντινό και αχνό άστρο σε απόσταση
39,5 ετών φωτός, στον Αστερισμό του Υδροχόου. Τουλάχιστον τρείς από αυτούς τους
εξωπλανήτες μπορεί να έχουν ωκεανούς νερού στην επιφάνεια τους, συνεπώς
θεωρούνται ιδανικοί «στόχοι» για την αναζήτηση εξωγήινης ζωής στο μέλλον. Οι
θερμοκρασίες κυμαίνονται από μηδέν έως 100 βαθμούς Κελσίου, δηλαδή ανάλογες των
θερμοκρασιών της Γης και της Αφροδίτης.
Χαρίτων Τομπουλίδης, Η Ιστορία και η Μυθολογία των
Αστερισμών
Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ
Ο Αστερισμός του Υδροχόου, είναι ο ενδέκατος από τους
ζωδιακούς αστερισμούς, μεγάλος σε μέγεθος, αλλά διασκορπισμένος στον ουράνιο
θόλο, χωρίς κανένα χαρακτηριστικό γνώρισμα. Ο αστερισμός βρίσκεται ακριβώς
νότια του ισημερινού επιπέδου και δεν έχει ανοιχτά σμήνη, έχει όμως τέσσερα
σφαιρωτά, από τα οποία τα πιο γνωστά είναι τα Μ2 (NGC7089) και Μ72 (NGC6981), το πρώτο 6ου περίπου μεγέθους
και ορατό με γυμνό μάτι, αν κάποιος έχει οξεία όραση και οι καιρικές συνθήκες
είναι ευνοϊκές. Εδώ υπάρχουν επίσης τρία πλανητικά νεφελώματα από τα οποία τα
δύο είναι πολύ γνωστά και πολυφωτογραφημένα. Το «Νεφέλωμα του Κρόνου», και το
«Νεφέλωμα της Έλικας».
Τι μας λέει η
μυθολογία;
Ο αστερισμός του Υδροχόου, αν και είναι αφανής στον ουράνιο
θόλο, είναι ένας από τους αρχαιότερους αστερισμούς του ουρανού, γιατί
σχετίζεται με ένα βασικό συστατικό της φύσης, το νερό. Στην αστρονομία των χωρών του Ευφράτη η περιοχή όπου
βρίσκεται ο Υδροχόος, μαζί με τους αστερισμούς του Αιγόκερω, του Κήτους, του
Δελφίνους, του Ηριδανού, της Ύδρας, των Ιχθύων και της παλιάς Αργούς, ήταν η
«θάλασσα». Η θάλασσα, το νερό γενικά, παλαιότερα ήταν δεμένο με την Γη μας και
τον ουρανό. Η Γη επέπλεε πάνω στην θάλασσα και την χώριζε από τον ουρανό. Δεν
είναι τυχαία η παρουσία όλων των θαλασσίων αυτών όντων στο νότιο ημισφαίριο. Η
Γη επιπλέει στη θάλασσα και η θάλασσα γεμίζει νερό από τον ουρανό. Κάποιος θεός
με τον αμφορέα του αδειάζει συνεχώς νερό στη θάλασσα. Και κάπως έτσι πρέπει να
δημιουργήθηκε πριν πάρα πολλά χρόνια, ίσως 15.000 ή και 20.000 χρόνια, ο
αστερισμός του Υδροχόου.
Ο θεός Ένκι, θεός της θάλασσας και της σοφίας, ίσως ο
πρόδρομος του Υδροχόου. Οι ποταμοί που πηγάζουν από τους ώμους του ίσως είναι ο
Τίγρης και ο Ευφράτης.
Οι αρχαίοι Σουμέριοι είχαν το θεό Ένκι ως θεό της
θάλασσας και συγχρόνως της σοφίας. Τον παρίσταναν να πατά πάνω στην Γη – με τον
Αιγόκερω κάτω από τα πόδια του – και από τους ώμους του να τρέχουν δύο ποτάμια μέχρι
την Γη, που ήταν γεμάτα με ψάρια. Για τους Σουμερίους τα ψάρια ήταν σοφά όντα
και τιμούσαν τον Ένκι και προσεύχονταν σ ’αυτόν καθώς κολυμπούσαν. Ο Ένκι έχει
ουρά ψαριού και ίσως σχετίζεται με τον Οάννη, αλλά εμείς δεν μπορούμε παρά να
πούμε ότι ήταν ο πρόδρομος του Υδροχόου μας, σε παραστάσεις που έμειναν μέχρι
τις μέρες μας. Το νερό λοιπόν του Ένκι, ή άλλου θεού, γέμιζε την θάλασσα που
πάνω της επιπλέουμε εμείς.
Το τρεχούμενο νερό και οι θεότητες που σχετίζονται μ ’αυτό
υπήρχαν σε όλους τους λαούς της Μεσοποταμίας, της Μεσογείου και αργότερα στους
Άραβες και τους άλλους Ασιάτες. Η βροχή αργότερα, σαν φυσικό επακόλουθο της
παρουσίας του αστερισμού στον ορίζοντα τον Δεκέμβριο, ήταν το χαρακτηριστικό
του Υδροχόου.
Ο Γεμίνος στην «Εισαγωγή» του, το 77 π.Χ., έκανε εδώ και
ξεχωριστό αστερισμό, εκτός από τον Υδροχόο, που ήταν γνωστός σε όλους τους
προγόνους μας, τον «χύσις ύδατος», για να τονίσει ίσως την παρουσία της βροχής.
Ο Άρατος όμως, νωρίτερα, έλεγε στα «Φαινόμενα» του ότι οι αμυδροί αστέρες που
βρίσκονται κοντά στην «Κάλπη» που έριχνε το νερό, ήταν γνωστοί στον κόσμο ως
«Ύδωρ». Αυτό δείχνει ότι πήραμε τον αστερισμό αυτό, και τους γύρω του που
σχετίζονταν με το νερό, από τους Μεσοποτάμιους.
Οι Βαβυλώνιοι είχαν εδώ τον 11ο αστερισμό τους, τον ΓΚΟΥ.ΛΑ.,
που σχετιζόταν με τον 11ο μήνα τους (ο οποίος αντιστοιχεί στους δικούς μας
Ιανουάριο και Φεβρουάριο), και ήταν αυτός που έφερνε το νερό, τη βροχή. Τον
παρίσταναν συνήθως με έναν αμφορέα που έριχνε νερό συνέχεια. Σε άλλα ευρήματα
από αυτούς φαίνεται και κάποιος άντρας ή αγόρι να ρίχνει νερό από τον αμφορέα ή
από έναν κάδο. Τον αμφορέα αυτόν τον βλέπουμε μετά και στους Λατίνους, αλλά και
στους Πολυνήσιους της Ιάβας.
Ο Υδροχόος από τον Άτλαντα “Firmamentum Sobiescianum” του Εβέλιους,
από το 1690.
Ο αστερισμός συνδεόταν φυσικά και με το Νείλο στους
Αιγυπτίους, και με τον Ευφράτη στους Μεσοποτάμιους. Λέγεται ότι με την δύση του
ο Νείλος πλημύριζε, γιατί ο Υδροχόος άδειαζε το νερό του σ ‘αυτόν. Τον
συσχέτιζαν ίσως με το θεό Μω, που σήμαινε «Νερό», και οι Κόπτες τον θεωρούσαν
τυχερό και ευλογημένο αστερισμό, «Υπευθέριαν», δηλαδή «Η περιοχή της Καλής
Τύχης». Σαν δότη νερού τον λάτρευαν και οι Άραβες. Τον ονόμαζαν «Αλ Δαλβ»,
«Κουβά του πηγαδιού», και συχνά τον παρίσταναν σαν ένα μουλάρι που κουβαλά δυο
κάδους νερού. Γι’ αυτούς τα άστρα του ήταν τυχερά και τους έδιναν ονόματα που
τα έχουμε μέχρι σήμερα. Για τους
αρχαίους μας προγόνους, αλλά κυρίως για τους Λατίνους και με την επίδραση αυτών
κατόπιν στους Έλληνες, ήταν ο Γανυμήδης. Ο Γανυμήδης ήταν ο ωραίος Φρύγος που
μεγάλωσε στο Ίλιον και μετά σαν αετός πέταξε κοντά στους ολύμπιος θεούς και γέμιζε
το κύπελλο του Δία. Από την μικρή υδρία του Γανυμήδη έτρεχε το νερό, αυτό το
αιώνιο που γινόταν ποτάμι και που ο Manilius το έκανε ρητό “Sic profluit urna” (και έτσι συνεχίζει η ροή της
κάλπης, του κυπέλλου – αρχαία κάλπη = αμφορέας, ή ο κάδος, ή η υδρία, ή κοινός
σήμερα το βαρέλι. Βαρέλι όμως που κουβαλούσε νερό ή από το οποίο έτρεχε νερό
συνέχεια). Οι χριστιανοί ουρανογράφοι του 16ου και 17ου αιώνα έβλεπαν εδώ τον
«Ιωάννη τον Βαπτιστή».
