Της Νεκταρίας Καρακώστα
Υποθέσεις και διηγήσεις που θα μπορούσαν άνετα να αποτελέσουν αποσπάσματα μυθιστορημάτων ή τμήματα σεναρίων κινηματογραφικών ταινιών. Χωρίς να μπορεί κανείς να διαπιστώσει επακριβώς την αιτία της προέλευσης τους, αλλά με την καταγωγή τους να τοποθετείται στην θάλασσα, τα περίεργα αυτά φώτα αποτελούν ίσως το δεύτερο από τα πιο χαρακτηριστικά και ανερμήνευτα μυστήρια, τα σχετικά με το υγρό στοιχείο και τα βάθη των ωκεανών.
Ήδη από το παρελθόν, οτιδήποτε δεν μπορούσε να ερμηνευτή στη βάση της λογικής και των φυσικών εξηγήσεων αποδιδόταν σε σκοτεινές, μαγικές και διαβολικές δυνάμεις. Το ίδιο έγινε και με τις απόκοσμες εκείνες λάμψεις, με την ποικιλία των κινήσεων, αλλά και των χρωμάτων, που πολύ γρήγορα αποδόθηκαν σε παρουσίες πνευμάτων και φαντασμάτων. Εκτός από τις πολυάριθμες περιοχές του Ατλαντικού ωκεανού, που έχουν χαρακτηριστεί στοιχειωμένες εξαιτίας τέτοιου είδους λάμψεων, μια περιοχή η οποία φαίνεται πως έχει μια μακρόχρονη «παράδοση» θεάσεων τέτοιων λάμψεων είναι οι δυτικές ακτές της βόρειας Ουαλίας. Βάση των παραδόσεων αυτών, την περίοδο 1694-1696, οι παράξενες αυτές λάμψεις είχαν προκαλέσει σημαντικές καταστροφές. Στο βιβλίο του «Φιλοσοφικές συναλλαγές» (Philosophical Transactions) ο ερευνητής Μ. Λίστερ περιγράφει ένα μολυβδένιο ατμό που ανατέλλει από τη θάλασσα, πολύ κοντά στις ακτές της Ουαλίας, λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα. Εν συνεχεία, ο περίεργος αυτός και λαμπερός ατμός επεκτείνεται σε ολόκληρη την περιοχή γύρω από την ακτή και σύντομα μετατρέπεται σε φωτιά, καταστρέφοντας σπίτια, κήπους και καλλιέργειες, και καταλήγουν σε θανάτους βοοειδών.
Το φαινόμενο αυτό χαρακτηρίζεται «περιοδικό» και εμφανίζεται, σύμφωνα πάντα με τους ισχυρισμούς του συγγραφέα, πάντοτε την ίδια ώρα, ακόμη και κατά την διάρκεια καταιγίδων και βροχών. Όπως απεδείχθη όμως εκ των υστέρων, οι παράξενες λάμψεις στην περιοχή αυτή της Ουαλίας δεν είχαν περιοριστεί στη θάλασσα. Στη μελέτη των Πολ Ντεβρέ, Ντέιβιντ Κλαρκ, Αντι Ρόμπερτς και Πολ ΜακΚάρτνει, υπό τον τίτλο «Αποκάλυψη των γήινων λάμψεων» περιγράφεται μια ολόκληρη σειρά από αφύσικες λάμψεις, στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν από κόκκινες, σχεδόν πύρινες σφαίρες μέχρι λαμπερά αντικείμενα σε σχήμα διαμαντιού. Τα φαινόμενα αυτά, βάσει της μελέτης που πραγματοποίησαν οι παραπάνω ερευνητές το 1989, συνδέθηκαν άμεσα με την παρουσία σεισμικής δραστηριότητας στην περιοχή, καθώς χαρακτήρισαν τα φώτα αυτά ενδείξεις των τραυμάτων μιας πληγωμένης στα ενδότερα της Γης. Οι διηγήσεις άλλωστε που κάνουν λόγο για ταυτόχρονη και συγχρονισμένη κίνηση μίας ή περισσότερων από αυτές τις λάμψεις, που, κινούμενες μαζί κατευθύνονται στο έδαφος και χάνονται στο εσωτερικό της Γης, αποτελούν για τους επιστήμονες αυτούς την απόδειξη της ύπαρξης κάποιας σχέσης ανάμεσα σε αυτά και στην εκδήλωση γεωλογικών φαινομένων. Όσο για την φύση αυτών των λάμψεων, παραμένει απροσδιόριστη. Η πλούσια ανέκδοτη φιλολογία που αναφέρεται σε αυτές, αν και δεν παρέχει σαφείς και τεκμηριωμένες απαντήσεις, μπορεί τουλάχιστον να μας βοηθήσει να καταλήξουμε σε μια σειρά από αντικειμενικά χαρακτηριστικά τους. Το μέγεθος των γήινων λάμψεων, που συνήθως έχουν στρογγυλό ή οβάλ σχήμα, ξεκινά από εκείνο της μπάλας του πιγκ – πονγκ, για να καταλήξει σε εκείνο της μπάλας του μπάσκετ. Άλλα σχήματα περιλαμβάνουν σωληνώσεις, τετράγωνα, σχήματα διαμαντιού και ασυνήθιστες ή απροσδιόριστες μορφές. Μέσα στα σχήματα αυτά, οι ερευνητές κατόρθωσαν, με σχετική ευκολία, να εντοπίσουν μια αξιοσημείωτη και πληθωρική δραστηριότητα, και εξετίμησαν πως ήταν τα ίδια αυτά φώτα κι εκείνα που έκαναν την εμφάνιση τους στο νερό. Μεταφερόμενες στους υδάτινους όγκους, σε λίμνες, ποτάμια και ωκεανούς, τους οποίους και στοιχειώνουν, οι λάμψεις αυτές μοιάζουν να προέρχονται από τα βαθιά νερά τους, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για… μεταναστευτικά επίγεια φώτα, γεωλογικής αιτιολογίας.
Πέρα όμως από αυτά – τα ορατά από ψαράδες, ναυτικούς και θαλασσοπόρους – φώτα, υπάρχουν κι άλλα, αδύνατο να προσληφθούν και να γίνουν αντιληπτά από την ανθρώπινη όραση. Είναι τα φώτα της αβύσσου, που μπορούν να εντοπιστούν με τη βοήθεια επιστημονικών οργάνων και μόνο. Εκεί, στα βάθη της θάλασσας, εκεί που δεν μπορούν να φτάσουν οι ακτίνες του ήλιου, ώστε να προσφέρουν την ενέργεια, τη φωτεινότητα και τη λάμψη τους, υπάρχει αυτό το άλλο φως και είναι εξίσου απροσδιόριστο και δυσερμήνευτο. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι η πίεση στα βάθη αυτά είναι πραγματικά συντριπτική, γι’ αυτό και το περιβάλλον στο οποίο εντοπίζουμε το συγκεκριμένο φως δεν μπορεί παρά να χαρακτηριστεί αναλόγως. Αρχικά οι επιστήμονες είχαν υποθέσει ότι το φως εκείνο ήταν αποτέλεσμα της θερμικής ακτινοβολίας η οποία υπήρχε στα μεγάλα βάθη, αν και πιο πρόσφατες μελέτες απέδειξαν ότι το φως ήταν πάρα πολύ έντονο ώστε να δικαιολογείται από την θερμική ακτινοβολία και μόνο, καθώς σε ορισμένα σημεία η λάμψη του ήταν περίπου 19 φορές μεγαλύτερη από εκείνη που μπορούσε να δικαιολογήσει η θερμική ακτινοβολία. Οι επιστήμονες είχαν καταλήξει ότι επρόκειτο για: Προϊόν κρυσταλλοφωταύγειας, ένα φαινόμενο κατά το οποίο μια ποσότητα νερού περιέχουσα πολύ θερμα μέταλλα, έρχεται σε επαφή με το κρύο θαλάσσιο νερό. Τα μέταλλα που διαλύονται στο πολύ ζεστό νερό κρυσταλλοποιούνται και διαφεύγουν από το διάλυμα.
Μια άλλη εκδοχή αναφέρεται στο ενδεχόμενο η εκπομπή του φωτός να οφείλεται σε διάσπαση των κρυστάλλων των μετάλλων, εξαιτίας του κρύου νερού. Περαιτέρω μελέτες που έχουν ήδη προγραμματιστεί και αναμένεται να εκπονηθούν στο μέλλον, θα επιχειρήσουν να προσδιορίσουν επακριβώς την πηγή αυτού του φωτός, και να εξετάσουν οποιαδήποτε εμπλοκή του φωτός σε διαδικασία φωτοσύνθεσης. Αν εντοπιστούν βακτήρια με τη δυνατότητα φωτοσύνθεσης και διαπιστωθεί ρόλος ή συμβολή αυτού του παράξενου φωτός σε αυτή τη διαδικασία, θα είναι η πρώτη φορά που θα μπορούμε να μιλήσουμε για φωτοσύνθεση χωρίς την παρέμβαση του φυσικού φωτός. Κάτι τέτοιο εξάλλου θα μπορούσε πολύ εύκολα να μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ή στην ανάπτυξη ενός υποθετικού σεναρίου περί της ύπαρξης ζωής, και μάλιστα ικανής για φωτοσύνθεση, σε αντίστοιχα εχθρικά και ασυνήθιστα περιβάλλοντα, σε άλλα σημεία του σύμπαντος. Πέρα από αυτό όμως οι έρευνες αυτές ίσως αποτελέσουν μια ακόμη κατάρριψη των μύθων του παρελθόντος που έσπευσαν ανέκαθεν να αποδώσουν σε μυστηριακές και μαγικές δυνάμεις ότι το δυσερμήνευτο και ότι το ανεξήγητο.