Θα έρθουμε ποτέ σε επαφή με εξωγήινους;

Έχουν περάσει πολλά χρόνια από το 1600, τότε που ο Τζιορντάνο Μπρούνο, αποσχηματισμένος ιερέας από τη Νάπολη, παραδόθηκε στην πυρά επειδή υποστήριξε, μεταξύ άλλων, ότι ενδέχεται να υπάρχουν κι άλλοι κόσμοι, κι άλλες μορφές ζωής, εκτός της Γης. Στην εποχή του «Σταρ Τρεκ» είναι εξίσου αιρετικό να μην πιστεύεις στην εξωγήινη ζωή. Πολλοί είναι μάλιστα πεπεισμένοι ότι υπάρχουν όντα «εκεί έξω», για να μην αναφέρουμε όλους αυτούς που πιστεύουν ότι οι «ξένοι» μας έχουν επισκεφτεί. Αν λοιπόν υπάρχει ζωή κάπου αλλού στο σύμπαν, ποιες είναι οι πιθανότητες να τη γνωρίσουμε, εμείς ή ακόμα και τα παιδιά μας; Στο κυνήγι των εξωγήινων, έλλογων ή όχι, πρέπει να έχει κανείς πίστη. Πίστη ότι οι συνθήκες ζωής – νερό σε υγρή μορφή, κατάλληλη θερμοκρασία, προστασία από τη θανατηφόρο ακτινοβολία – δεν αποτελούν προνόμιο του πλανήτη Γη, ότι υπό αυτές τις συνθήκες μπορεί να αναπτυχθεί ζωή και πως όταν αυτή η ζωή φτάσει στο σημείο που θα μπορεί να κάνει αισθητή την παρουσία της, δεν θα αυτοκαταστραφεί σε έναν πυρηνικό πόλεμο ή σε μια οικολογική καταστροφή πριν μας στείλει κάποιο μήνυμα για την ύπαρξή της.

Για τους επιστήμονες, τα «αν» είναι πολλά. Και όπως έχει πει και ο φυσικός Ενρίκο Φέρμι, αν πράγματι υπάρχουν εξωγήινοι, γιατί δεν έχουμε ακούσει γι’ αυτούς; Για τους «δύστροπους» της επιστημονικής κοινότητας, όλη αυτή η συζήτηση περί εξωγήινων είναι επιεικώς ηλίθια. Οι βιολόγοι θεωρούν ότι η δυνατότητα ζωής οποιουδήποτε είδους εκτός του πλανήτη μας είναι μηδαμινή: «Η πιθανότητα να έχει επαναληφθεί το φαινόμενο της δημιουργίας της ζωής είναι εξαιρετικά μικρή, ανεξάρτητα από το πόσα δισεκατομμύρια πλανήτες υπάρχουν στο σύμπαν». Μαζί τους συμφωνούν παλαιοντολόγοι και αστρονόμοι, που υποστηρίζουν πως στις περισσότερες περιοχές εκτός Γης, τα επίπεδα της ακτινοβολίας και της θερμοκρασίας είναι τόσο υψηλά, οι φιλικοί προς τη ζωή πλανήτες τόσο σπάνιοι και οι κοσμικοί βομβαρδισμοί – σαν αυτούς που εξόντωσαν τους δεινόσαυρους πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια – τόσο σφοδροί, που η μόνη μορφή ζωής που μπορεί να υπάρξει είναι όντα παρόμοια με βακτηρίδια που ζουν βαθιά στο έδαφος. Όσο για τεχνολογικά αναπτυγμένες κοινωνίες, οι πιθανότητες να μην υπάρχουν είναι αστρονομικές. 

Η απαισιοδοξία, όμως, αποτελεί τη μειοψηφία ανάμεσα στους επιστήμονες, τουλάχιστον αυτούς που έχουν τα μάτια τους στραμμένα στον ουρανό. «Σ’ αυτή τη δουλειά, πρέπει να είναι κανείς αισιόδοξος», έλεγε ο αστρονόμος Φρανκ Ντρέικ, εμπνευστής του προγράμματος Έρευνας Εξωγήινης Νοημοσύνης (SETI), το 1960. Ο Ντρέικ εξέτασε αρκετά κοντινά άστρα παρόμοια με τον ήλιο, με την ελπίδα ότι θα έχουν πλανήτες σε τροχιά γύρω από αυτά των οποίων οι «κάτοικοι» θα αποστέλλουν κατανοητά μηνύματα, σαν αυτά που στέλνουμε εμείς στο διάστημα τα τελευταία 100 χρόνια. Ύστερα όμως από δεκαετίες και αφού ξόδεψε, ο ίδιος και η ομάδα του, χιλιάδες ώρες ερευνώντας τους ουρανούς σε μύριες συχνότητες, με κόστος μεγαλύτερο των εκατό εκατομμυρίων δολαρίων, δεν κατάφερε να παρουσιάσει κανένα αξιόλογο μήνυμα. Παρ’ όλα αυτά ο Ντρέικ, που επινόησε την εξίσωση για τον υπολογισμό του πιθανού αριθμού των τεχνολογικώς προηγμένων πολιτισμών στον γαλαξία μας, πιστεύει ακράδαντα ότι θα εξακολουθεί να βρίσκεται εν ζωή όταν κάποιος από αυτούς τους πολιτισμούς θα έρθει τελικώς σε επαφή μαζί μας (σήμερα ο Ντρέικ είναι 91 ετών). «Βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή», λέει ο Ντρέικ, που υπολογίζει ότι υπάρχουν περίπου 10.000 τεχνολογικώς προηγμένοι κόσμοι, διάσπαρτοι ανάμεσα στα περίπου εκατό εκατομμύρια αστέρια του γαλαξία μας. Πρόκειται για έναν κατά πολύ μετριοπαθέστερο υπολογισμό από αυτόν του Καρλ Σάγκαν, ο οποίος θεωρούσε ότι οι νοήμονες πολιτισμοί μόνο στον γαλαξία μας – έναν από τους ίσως 100 εκατομμύρια γαλαξίες του σύμπαντος – ανέρχονται σε ένα εκατομμύριο.

Το αμερικανικό Κογκρέσο χρηματοδοτούσε επί χρόνια τις ποικίλες προσπάθειες του προγράμματος SETI. Το 1993 όμως, υποκύπτοντας στην πίεση πολιτικών που υποστήριζαν ότι το κόστος ήταν υψηλό σε σχέση με το αποτέλεσμα, διέκοψαν τις ομοσπονδιακές παροχές. Τώρα, την αναζήτηση της εξωγήινης ζωής έχει αναλάβει η ΝΑΣΑ, αν και οι δικές της έρευνες επικεντρώνονται σε μικροοργανισμούς.