Ο Senenmut ήταν ένας από τους πιο κοντινούς ανθρώπους στη
διάσημη βασίλισσα Hatshepsut. Ο εντυπωσιακός τάφος του περιέχει πολύ μυστηριώδεις
διακοσμήσεις που υποδηλώνουν ότι δεν ήταν μόνο κυβερνητικός αξιωματούχος και
αρχιτέκτονας, αλλά και αστρονόμος. Ο τάφος ανακαλύφθηκε από μια ομάδα με
επικεφαλής τον Αμερικανό αρχαιολόγο Herbert Winlock. Ήταν διευθυντής της
αιγυπτιακής εκστρατείας του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης. Δούλεψαν στον τάφο
κατά τις εποχές 1925-1927. Ο τάφος είναι γνωστός ως TT353. Αν και έχει
συσχετιστεί μαζί του, μπορεί να μην είναι ο τόπος της πραγματικής ταφής του
Senenmut. Πιθανότατα θάφτηκε σε άλλο τάφο - TT71. Ωστόσο, αυτό είναι επίσης
αβέβαιο και ορισμένοι ερευνητές προτείνουν ότι θα μπορούσε να έχει θαφτεί σε έναν
τρίτο άγνωστο τάφο. Ο τάφος TT353 βρίσκεται στη θέση Deir el-Bahri, κοντά στο
ναό της Hatshepsut, τον οποίο λέγεται ότι
δημιούργησε ο Senenmut. Αν και οι θάλαμοι ταφής δεν είχαν τους μεγαλύτερους
θησαυρούς της Αρχαίας Αιγύπτου, οι διακοσμήσεις της οροφής είναι εντυπωσιακές. Οι
ερευνητές υποθέτουν ότι η αστρονομική διακόσμηση του τάφου ίσως ήταν επίσης το
αντίγραφο ενός παπύρου. Ίσως ήταν ένα έγγραφο που δημιούργησε ο Senenmut και
παρουσίασε τα αποτελέσματα των δικών του παρατηρήσεων.
Ένας τάφος που
δείχνει τους ουρανούς
Ο τάφος χρονολογείται από την περίοδο της 18ης Δυναστείας της
αρχαίας Αιγύπτου– περ. 1473 π.Χ., και δεν θα ήταν τόπος ενδιαφέροντος χωρίς τα εντυπωσιακά
αστρονομικά διαγράμματα οροφής. Η ανακάλυψη του θαλάμου, 10x12 πόδια (3mx3,60m) έδωσε δύο πάνελ αυτού που τώρα
αναφέρεται ως Αιγυπτιακό Ουράνιο Διάγραμμα. Το Κεραμικό Διάγραμμα αποτελείτο
από ένα βόρειο και ένα νότιο πάνελ που απεικονίζει αστερισμούς με τη μορφή
δίσκων. Ο καθένας χωρίζεται σε 24 τμήματα που υποδηλώνουν μια 24ωρη χρονική
περίοδο, σεληνιακούς κύκλους, και ιερές θεότητες της Αιγύπτου. Είναι ενδιαφέρον
να σημειώσουμε ότι οι αστερισμοί που παρουσιάζονται στα διαγράμματα είναι
γνωστοί στους σύγχρονους ανθρώπους.
Μερικές από τις κύριες μορφές και τα
αστέρια που φαίνονται στο διάγραμμα είναι η Μεγάλη Άρκτος, ο Σείριος, ο Ωρίον,
και ο Δράκων. Οι Αιγυπτιολόγοι ανακάλυψαν επίσης ότι η διακόσμηση του τάφου
απεικονίζει τον κύκλο της ζωής που σχετίζεται με τις εποχές του έτους. Οι
τέσσερις κύκλοι στην πάνω δεξιά στήλη αναφέρονται στους τέσσερις μήνες Akhet
(πλημμύρα) μεταξύ Ιουλίου και Οκτωβρίου, οι δύο κύκλοι στην επάνω αριστερή
πλευρά και οι δύο κάτω από αυτούς αναφέρονται στην εποχή του Peret (εποχή
φύτευσης) μεταξύ Νοεμβρίου και Φεβρουαρίου, ενώ οι τέσσερις κύκλοι στα δεξιά
αναφέρονται στην εποχή του Shomu (εποχή συγκομιδής) μεταξύ Μαρτίου και Ιουνίου.
Το πιο μυστηριώδες όμως μέρος της ζωγραφικής σχετίζεται με την έλλειψη του
πλανήτη Άρη.
Αναζήτηση για τον Άρη
Σύμφωνα με τους ειδικούς της αστροφυσιολογίας, ο νότιος
τοίχος της οροφής του τάφου αντικατοπτρίζει μια συγκεκριμένη σύνδεση πλανητών
το 1534 π.Χ. γύρω από το μήκος του Σείριου. Οι τέσσερις πλανήτες Δία, Κρόνος,
Ερμής και Αφροδίτη είναι σχετικά εύκολα αναγνωρίσιμοι. Ωστόσο, δεν υπάρχει
προφανής απεικόνιση του Άρη. Ο πλανήτης δεν περιλαμβάνεται στην πραγματική
ομαδοποίηση και εκ πρώτης όψεως φαίνεται να λείπει από τον χάρτη. Ωστόσο, μια
εξήγηση είναι ότι ο Άρης αντιπροσωπεύεται στον χάρτη Senenmut ως ένα άδειο
σκάφος στα δυτικά. Αυτό μπορεί να αναφέρεται στο γεγονός ότι ο Άρης ήταν
οπισθοδρομικός και δεν ευθυγραμμίζεται με τους άλλους πλανήτες (κάτι που ισχύει
στο συνδυασμό του 1534 π.Χ.). Ο λόγος για τον οποίο το σκάφος είναι άδειο ίσως
οφείλετε σε αυτή την κίνηση προς τα πίσω (ένα γνωστό φαινόμενο στους
Αιγυπτίους), και ότι η θέση του Άρη δεν θεωρήθηκε «συγκεκριμένη».
Ποια η σημασία των
αστρονομικών διαγραμμάτων
Παρόλο που ο τάφος ήταν ημιτελής και είχε υποστεί ζημιές
κατά τη διάρκεια των αιώνων, τα διαγράμματα της οροφής έδωσαν νέες πληροφορίες
για την αστρονομία, τη χρονολογία, τη μυθολογία και τη θρησκεία στην Αίγυπτο,
λόγω της ενσωμάτωσης όλων αυτών των στοιχείων ως μέσου σύνδεσης του θείου με
τον θνητό κόσμο. Η αιγυπτιακή αστρονομία συνίστατο στον εντοπισμό των ουράνιων
σωμάτων στον ουρανό, και στη σύνδεσή τους με τις θεότητες που πιστεύεται ότι
παίζουν ρόλο στη θρησκευτική μυθολογία και πρακτική. Τα αστρονομικά διαγράμματα
φέρουν σημαντικό συμβολισμό για τους Αιγυπτίους, καθώς συνδυάζουν τη θρησκεία
με πιο επίγειες πτυχές της καθημερινής ζωής, όπως την γεωργία και την εργασία.
Η
λεπτομερής απεικόνιση της αστρονομίας και των θεοτήτων δείχνει ότι οι Αιγύπτιοι
επιθυμούσαν να κατανοήσουν τους ουρανούς, και την προσπάθεια να εφαρμοστεί αυτή
η κατανόηση σε όλες τις πτυχές της ζωής. Η αφομοίωση αυτών των στοιχείων
εξασφάλισε ότι το αιγυπτιακό ημερολόγιο θα διαφέρει από τα αρχαία ημερολόγια
των Σουμέριων και των Βαβυλώνιων. Ο Otto Neugebauer, μαθηματικός και ιστορικός
της επιστήμης, ο οποίος έγινε γνωστός για την έρευνά του για την ιστορία της
αστρονομίας και των άλλων ακριβών επιστημών στην αρχαιότητα και στον Μεσαίωνα,
προτείνει ότι η πολυπλοκότητα των αιγυπτιακών ημερολογίων: «αντιπροσωπεύει την ειρηνική συνύπαρξη διαφορετικών μεθόδων καθορισμού
χρονικών στιγμών και χρονικών διαστημάτων, με διαφορετικούς τρόπους σε
διαφορετικές περιπτώσεις».
