Στο ερώτημα «γιατί δεν έχουμε ανακαλύψει ακόμα εξωγήινη ζωή»
οι απαντήσεις είναι πολλές, και οι περισσότερες εξ αυτών έχουν να κάνουν με τη
φυσική, την τεχνολογία και το ίδιο το σύμπαν, με τις αχανείς του αποστάσεις και
όσα αυτές συνεπάγονται. Ωστόσο, υπάρχει και ένα σοβαρό μειονέκτημα το οποίο δεν
έχει να κάνει με αυτά, αλλά με αυτούς που την αναζητούν.
Όπως αναφέρεται σε
δημοσίευμα του Live Science, οι επιστήμονες που ασχολούνται με το αντικείμενο
είναι μια «περίεργη» και πολύ εξειδικευμένη κατηγορία, και ως εκ τούτου κάποια
πράγματα που εκλαμβάνονται ανθρώπινα, θα έλεγε κανείς, ως δεδομένα, ίσως να
δυσκολεύουν τη δουλειά τους. Σε αυτό το πλαίσιο, το πρόγραμμα Breakthrough Listen-
μια πρωτοβουλία 100 εκατ. δολαρίων με σκοπό την αναζήτηση ιχνών εξωγήινων
πλασμάτων στο ευρύτερο πλαίσιο του SETI (Search for Extraterrestrial
Intelligence)– ζητά τη βοήθεια ανθρωπολόγων για τον εντοπισμό αυτών των
προκαταλήψεων. «Είναι κατά κάποιον τρόπο αστείο στο Breakthrough Listen» είπε η
Κλερ Γουέμπ, ανθρωπολόγος και φοιτήτρια της Ιστορίας Επιστημών στο MIT. «Μου
λένε “μελετούμε εξωγήινους και εσύ μελετάς εμάς”». Από το 2017 η Γουέμπ
συνεργάζεται με το Breakthrough Listen για τη διερεύνηση του τρόπου με τον
οποίο οι ερευνητές του SETI σκέφτονται και φαντάζονται τους εξωγήινους,
πραγματοποιούν έρευνες και ενδεχομένως εισάγουν ανθρωποκεντρικές υποθέσεις στη
δουλειά τους. Κάποιες φορές περιγράφει τις προσπάθειές της ως «το να κάνεις το
οικείο (να μοιάζει) περίεργο». Για παράδειγμα- όπως αναφέρεται στο σχετικό
δημοσίευμα του Live Science- η ζωή κάποιου μπορεί να μοιάζει εξαιρετικά
συνηθισμένη, πχ να κάθεται σε ένα γραφείο και να δουλεύει με υπολογιστές, μέχρι
να εξεταστεί μέσα από μια ανθρωπολογική οπτική, η οποία θα υποδεικνύει πως τα
πράγματα δεν είναι έτσι γενικότερα.
Στο πλαίσιο του 235ου συνεδρίου της
American Astronomical Society (AAS) στη Χονολουλού, στις αρχές του Ιανουαρίου,
η Γουέμπ έκανε μια παρουσίαση σχετικά με τον τρόπο που οι επιστήμονες του
Breakthrough Listen χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη για να εξετάζουν μεγάλους
όγκους δεδομένων για τον εντοπισμό πιθανών ιχνών χρήσης τεχνολογίας από
εξωγήινα όντα (τα αποκαλούμενα «technosignatures»). «Οι ερευνητές που
χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη τείνουν να αποκηρύττουν την ανθρώπινη συμβολή
στις μηχανές που φτιάχνουν» είπε η Γουέμπ στο Live Science. «Αποδίδουν πολύ
μεγάλο μέρος της δουλειάς σε αυτά τα μηχανήματα. Το βρίσκω αυτό κάπως
προβληματικό και, στη χειρότερη, αναληθές». Οι τεχνητές νοημοσύνες
εκπαιδεύονται από ανθρώπινα όντα, που τους παρουσιάζουν τα είδη σημάτων τα
οποία πιστεύουν ότι θα παρήγαγαν νοήμονα εξωγήινα όντα. Λόγω αυτού, οι
αλγόριθμοι αποκτούν κάποια προδιάθεση- κάποιες συγκεκριμένες προκαταλήψεις.
Όπως είπε η Webb, μπορεί να είναι απίστευτα δύσκολο να εντοπιστεί αυτός ο
τρόπος σκέψης και να αρθούν οι περιορισμοί που αυτός συνεπάγεται, σύμφωνα με τη
Γουέμπ.
Οι περισσότεροι ερευνητές του SETI θεωρούν ότι υπάρχει σε ένα βαθμό
κάποιου είδους «ισομετρία»- το ότι πλάσματα σε άλλους κόσμους θα κατανοούν το
σύμπαν με τον ίδιο τρόπο και να μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους για αυτό.
Σε αυτό το πλαίσιο, θεωρείται πως υπάρχει κάποια τεχνολογική ισομετρία, με τους
εξωγήινους να μεταδίδουν μηνύματα μέσω παρόμοιων ραδιοτηλεσκοπίων, οπότε θα είναι
δυνατή η επικοινωνία μαζί τους μέσω επιστήμης και μαθηματικών. Ωστόσο τίθεται
το ερώτημα: Πόσο «παγκόσμια» είναι η γλώσσα της επιστήμης, και πόσο
«αναπόφευκτη» είναι η τεχνολογική εξέλιξη; Επίσης, λόγω των τεραστίων
αποστάσεων που εμπλέκονται στην αποστολή ενός σήματος στο Διάστημα, πολλοί
ερευνητές έχουν σκεφτεί πως αυτό που θα συμβεί θα είναι η λήψη ενός μηνύματος
από κάποιον παλαιότερο τεχνολογικό πολιτισμό. Όπως το είχε θέσει ο διάσημος
αστρονόμος Καρλ Σαγκάν, αυτό θα σήμαινε πως ο πολιτισμός αυτός θα είχε
επιβιώσει από μια «τεχνολογική εφηβεία» και μια πιθανή εξάπλωση και χρήση
πυρηνικών όπλων – ή κάποια περιβαλλοντική/ κλιματική καταστροφή. Ωστόσο, αυτό,
όπως τονίζει η Γουέμπ, είναι κάτι που σκεφτόμαστε με βάση τα ζητήματα της
εποχής μας- πχ τον πυρηνικό πόλεμο και την κλιματική αλλαγή, και δεν μπορούμε
αυτόματα να θεωρούμε ότι και η ιστορία άλλων ειδών θα είχε αντίστοιχη πορεία
και εξέλιξη.
Η Τζιλ Τάρτερ, «βετεράνος» επιστήμονας του SETI, είχε πει στη
Γουέμπ πως, κατά κάποιον τρόπο, αναζητούμε κάποια καλύτερη εκδοχή των εαυτών
μας, εικάζοντας πως ένα μήνυμα από τον ουρανό θα έχει σχέδια για κάποια συσκευή
που θα παρέχει φθηνή ενέργεια και θα συμβάλει στην αντιμετώπιση της φτώχειας. Η
ιδέα της προόδου είναι ενσωματωμένη σε τέτοιου είδους αφηγήματα, είπε η Γουέμπ-
πρώτα επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου, αλλά επίσης και μιας συνοδευτικής
υπόθεσης ηθικής προόδου. «Είναι η ιδέα πως, καθώς αναπτύσσεται η τεχνολογία
σου, αναπτύσσεται και η αίσθηση ηθικής σου…και νομίζω πως αυτό μπορεί να
αμφισβητηθεί» σημείωσε, προσθέτοντας πως ακόμα και η ίδια η έρευνα για άλλα
όντα υποδεικνύει μια θέληση για διασύνδεση, «η οποία σε εμένα θυμίζει ένα είδος
μεταμοντέρνας μοναξιάς και απομόνωσης στο σύμπαν». «Ένα πράγμα που η Τζιλ μου
έχει πει πολλές φορές είναι πως «διατηρούμε το δικαίωμα να γίνουμε
εξυπνότεροι…κάνουμε αυτό που νομίζουμε ότι έχει νόημα τώρα, αλλά ίσως κάποια
μέρα να κάνουμε κάτι εντελώς διαφορετικό».
Εν τέλει ο στόχος αυτής της δουλειάς
είναι οι ερευνητές SETI να αρχίσουν να αντιλαμβάνονται «ανθρωπογενείς»/
ανθρωποκεντρικές συμπεριφορές με τρόπους που θα μπορούσε να βοηθήσει το SETI να
πραγματοποιήσει πρωτοποριακά είδη ερευνών: Αν μη τι άλλο, όντα σε άλλους
πλανήτες ίσως να χρησιμοποιούν βαρυτικά κύματα, ή νετρίνα ή άλλες, άγνωστες
πτυχές/ διαστάσεις της πραγματικότητας που δεν έχουμε συναντήσει ακόμα, για να
στείλουν μηνύματα στο Διάστημα.
